Casemanagement dementie voor ondersteuning in Groningen. Als er een vermoeden van dementie is komt ook de vraag, bij wie kan ik terecht voor ondersteuning en wie helpt mij in de ingewikkelde wereld van zorg en welzijn, wet- en regelgeving. En, wie denkt aan mij en zorgt voor mij en mijn omgeving.

Behoefte aan ondersteuning
Mensen met dementie en hun gezin kunnen behoefte hebben aan iemand met verstand van zaken, die samen met hen de regie neemt en naast hen staat, die hun hulpverlener is op wie ze kunnen terugvallen en die samen met hen een plan maakt en dat ook helpt uitvoeren. Die ondersteuning kan ook door een mantelzorger zelf uitgevoerd worden.

Het komt ook voor dat bij beginnende dementie alleen verpleegkundige hulp nodig is voor verpleging, verzorging of medicatiebewaking. De dagactiviteiten zijn nog gewoon thuis of een zoon of dochter brengt zijn vader of moeder 1 keer per week naar een activiteitencentrum; of een vriend gaat met zijn nu kwetsbare vriend regelmatig op stap bijv. even de stad in, een wandeling of naar het museum.

Als er heel veel geregeld moet worden en er onvoldoende zicht is op de mogelijkheden voor mensen met dementie zelf maar ook op de risico’s van overbelasting van de mantelzorgers, dan is casemanagement dementie een goed alternatief om niet langer zelf alle ondersteuning te blijven doen.

Casemanagement dementie
Casemanagement is een vorm van intensieve en langdurende begeleiding, die zich zowel op de mens met dementie als op zijn naaste omgeving richt. Het casemanagement wordt uitgevoerd door casemanagers dementie maar ook door verpleegkundigen die ook de taak casemanagement dementie hebben. Ook komt het voor dat vanuit het maatschappelijk werk casemanagement dementie wordt gegeven. En een mantelzorger of vrijwilliger met ervaring in welzijn en zorg, kan ook de taak casemanagement uitvoeren.

In Nederland wordt ook wel de term trajectbegeleider of zorgcoördinator gebruikt. Vaak wordt het begrip casemanagement niet herkend of begrepen of weten mensen niet wat het betekent. Eigenlijk niet zo belangrijk toch dat we mensen met dementie en hun mantelzorgers met deze begrippen en vakjargon “lastig” vallen? Belangrijk is dat mensen ervaren goed geholpen worden.

Uit een onderzoekje van het Netwerk Dementie Groningen in 2017 bleek dat er geen aantoonbaar verschil in de beleving van de mensen met dementie of hun mantelzorgers of een casemanager dementie of een verpleegkundige met de taak casemanagement dementie de mensen met dementie ondersteunde.

Mensen met dementie hebben op basis van de ZVW (zorgverzekeringswet) recht op casemanagement dementie. Dat is iets anders dan dat zij recht hebben op een casemanager dementie.

Wat doet een casemanager dementie of andere ondersteuner met de taak casemanagement dementie? Zij richten zich niet alleen op de verschijnselen van de ingewikkelde ziekte dementie, maar vooral ook op de gevolgen daarvan voor het dagelijks leven van de mensen met dementie en hun naasten.

De casemanager dementie is een onafhankelijke en vaste begeleider die iemand met dementie en zijn/haar naasten met raad en daad ter zijde staat. U kunt een beroep doen casemanagement dementie vanaf het vermoeden van dementie of een eventuele diagnose tot het overlijden of enkele maanden na verpleeghuisopname. Een casemanager informeert, begeleidt, denkt mee, adviseert, regelt zorg en helpt keuzes te maken. Zo helpt de casemanager om te gaan met de ziekte en gevolgen van dementie in het dagelijkse leven. Een casemanager biedt hulp bij het vinden van passende oplossingen bij steeds opnieuw veranderende situaties.

De casemanager heeft regelmatig contact met de cliënt en de bij de cliënt directbetrokkenen, het cliëntsysteem. Het kan variëren van meerdere keren per week tot 1 keer per 2 à 3 maanden; het is maatwerk. Het cliëntsysteem is niet alleen het gezin, maar ook bijvoorbeeld thuiszorg, dagbesteding, mantelzorg, vrijwilligers en huisarts. De casemanager is goed op de hoogte van wat er speelt en stemt de begeleiding en zorg voor de cliënt af en geeft advies op maat. Daarbij wordt er ook op gelet dat de mantelzorg (partner, zoon of dochter of andere familie) niet overbelast wordt. De casemanager kan ook bij een “keukentafelgesprek” aanwezig zijn als er een beroep gedaan moet worden op de WMO voor bijv. huishoudelijke hulp of dagactiviteiten. Overigens kan bij een dergelijk gesprek ook een onafhankelijke cliëntondersteuner aanwezig zijn; de gemeente behoort daarop te wijzen als er sprake is van de aanvraag WMO.
De casemanagers dementie of verpleegkundigen werken in de praktijk nauw samen met de huisarts en de WMO in een sociaal wijkteam.

Een dag meelopen met een casemanager dementie in Fryslân
Karin Westra werkt bij Thuiszorg Het Friese Land als gespecialiseerd casemanager dementie. Zij begeleidt en ondersteunt mensen met dementie en hun directe naasten. “Casemanagers helpen mensen met dementie zo lang mogelijk zelfstandig thuis te wonen. We bekijken per situatie wat daarvoor nodig is en waar wij kunnen helpen. Dat is maatwerk.” Lees meer over haar dagelijks werk en de betekenis voor mensen met dementie in Een dag meelopen met een casemanager dementie in Fryslân

Zorgen doe je samen – ook bij migranten met dementie
Pharos heeft op basis van het Culturele Interview een gesprekslijst doorontwikkeld waarmee zorgverleners in gesprek kunnen met mantelzorgers van oudere migranten met dementie, wanneer de cliënt zelf niet meer goed in staat is vragen te beantwoorden. Dit levert informatie op waardoor de zorg beter kan aansluiten op de behoeften van de oudere migrant. Lees meer in de Gesprekslijst zorgen doe je samen Pharos of op https://www.pharos.nl

Kaveh Bouteh, trainer en adviseur bij Pharos, gaat in 5 video’s in op enkele knelpunten die zorgverleners ervaren in de zorg voor mensen met een migratieachtergrond. In deze video geeft hij antwoord op de vraag: Heb je tips voor zorgverleners om beter cultuursensitief te communiceren?  Meer info op https://youtu.be/KJ3mOhJzUqY

Beschikbaarheid en aanvragen casemanagement dementie
U kunt op basis van de Zorgverkeringswet (ZVW) een aanvraag doen bij een organisatie die thuiszorg biedt. Deze zijn in elke gemeente aanwezig. Een verpleegkundige stelt een indicatie voor verpleging e/of verzorging en gaat dan ook na of casemanagement dementie noodzakelijk is. Er zijn organisaties die de taak casemanagement dementie door de verpleegkundige laten uitvoeren maar ook organisaties die casemanagers dementie in hun dienst hebben.

De organisaties zijn verplicht uiterlijk binnen 6 weken – maar natuurlijk zo mogelijk eerder – na aanmelding te beginnen met de verpleging en/of casemanagement dementie. Er kan natuurlijk in onderling overleg van afgeweken worden. Het kan zijn dat er een wachtlijst bestaat. Als dit het geval is, meld dit dan bij uw zorgverzekeraar, want deze heeft een zorgplicht en kan in actie komen.

In de provincie Groningen is er ook meer specialistisch casemanagement dementie vanuit Team 290. Hierbij gaat een aanvraag via de huisarts.In de provincie Groningen is een Netwerk Dementie Groningen dat onder meer bevordert dat het casemanagement dementie goed wordt uitgevoerd. Er worden onder meer scholingen aangeboden.

Niet alle zorgaanbieders zijn lid van dit netwerk. Meer informatie op www.dementiegroningen.nl/netwerk . Voor informatie over thuiszorg zie op deze website bij Thuiszorg en huishoudelijke hulp

Beleid en ontwikkelingen

Kwaliteit uitvoering casemanagement dementie in de Zorgstandaard Dementie
Een kwaliteitsstandaard beschrijft goede zorg vanuit het perspectief van de cliënt. Voor mensen met dementie is er de Zorgstandaard Dementie 2013. Uitgangspunt voor de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard is de zorgvraag van cliënten. Als organisaties (zorg- maar ook welzijnsorganisaties) werken op basis van deze kwaliteitsstandaard dan weten mensen met dementie en hun naasten waarop zij mogen rekenen en is een duidelijke verdeling van taken en verantwoordelijkheden mogelijk tussen de betrokken disciplines.
Voor jonge mensen met dementie is een afzonderlijke standaard Zorgstandaard Dementie op Jonge Leeftijd 2015. Lees meer in de
Zorgstandaard dementie 2013 en Zorgstandaard Dementie op Jonge Leeftijd 2015

In 2019 en 2020 is de Zorgstandaard Dementie herzien en uitgebracht op 22 april 2020. Lees meer in de Zorgstandaard-Dementie-2020 en de  Publieksversie-Zorgstandaard-Dementie 2020

Meer info op https://zorgstandaarddementie.nl/

Zorgpad dementie in België
Hoe is de keten van vermoeden, diagnose en zorg bij dementie georganiseerd? Een goed voorbeeld hoe het kan en ook inzichtelijk voor de mensen met dementie zelf en hun mantelzorgers is het zorgpad dementie in België. Via de website https://listel.pxl.be/ een initiatief van LISTEL (Limburgs samenwerkingsinitiatief in de thuisgezondheidszorg en de eerstelijn), kan vanaf 2017 continu de geactualiseerde versie van het zorgpad dementie (regio Hazodi) geraadpleegd worden. Op een overzichtelijke manier krijgt iedere hulpverlener een overzicht van de verschillende taken die van hem verwacht worden tijdens de verschillende fasen. De website is voor iedereen vrij toegankelijk zonder login. Hulpverleners kunnen naast het zorgpad ook instrumenten, downloadbare documenten en de nodige links naar relevante websites terugvinden.
Het zorgpad dementie Limburg op http://listel.pxl.be/node/28 wordt opgedeeld in 5 fasen: detectie en signalering (1), ziekte- en zorgdiagnose (2), vroegtijdige zorgplanning (3), hulpverlening (4) en palliatieve zorg en nazorg (5).  Bron dd 16 november 2019 met de laatste update: 20/09/19. Een voorbeeld is de informatie folder die uitgereikt wordt op elk moment zodat alle betrokken organisaties en mensen dezelfde informatie geven is Belgie – Nu of later – Vergeetachtigheid blijf er niet mee zitten

Zorgtraject – Dementie op jonge leeftijd vraagt een andere aanpak
Als jonge mensen en hun gezinnen de diagnose dementie krijgen, verandert hun leven drastisch. In plaats van toekomstplannen maken, moeten zij zich gaan voorbereiden op een toekomst met een ouder of partner die zich anders gaat gedragen en onzelfstandig is.

Casemanagers krijgen te maken met complexe vragen binnen het leefdomein van deze mensen. Het Kenniscentrum Dementie op Jonge Leeftijd en Dementiezorg voor Elkaar hebben samen met enkele gespecialiseerde organisaties het adviesdocument Zorgtraject jonge mensen met dementie   . Lees meer in Dementie op jonge leeftijd vraagt een andere aanpak  en op de websites https://www.dementiezorgvoorelkaar.nl en https://www.kcdementieopjongeleeftijd.nl/

Dementieverpleegkundige
De dementieverpleegkundige komt voort uit het Actieplan Casemanagement dementie dat in juli 2016 van start ging. Dit actieplan was gestart om een oplossing te vinden voor de grote knelpunten thuis door bezuinigingen, wachtlijsten en versnippering van casemanagement. Het Actieplan Casemanagement dementie moest daarom zorgen voor verbetering: inzicht in de wijze waarop casemanagement wordt aangeboden en gebruikt, meer uniformiteit, terugdringen van de wachtlijsten die intussen waren ontstaan, verbetering van de inkoop door zorgverzekeraars én een geactualiseerd functieprofiel. Dit laatste heeft geresulteerd in het Expertisegebied dementieverpleegkundige (september 2017). daarbij twee kanttekeningen:
Ongeveer een zesde van de casemanagers dementie zijn maatschappelijk werkenden. Zij passen niet meer in dit profiel van V&VN.
De gewijzigde naam van casemanager dementie naar dementieverpleegkundige leidt volgens Alzheimer Nederland tot onrust in haar achterban en er zijn veel suggesties voor andere namen. Lees meer in Expertisegebied dementieverpleegkundige

Zorgpad voor jonge mensen met dementie Midden Brabant
In de regio Midden Brabant hebben binnen het Zorgnetwerk Midden-Brabant Thebe, Schakelring en De Wever de handen ineengeslagen. Daar is er een verbijzondering van zorgpad 2 (gespecialiseerd casemanagement) tot stand gekomen voor jonge mensen met dementie.
Bron en info https://www.zorgnetwerkmb.nl – juli 2019 Lees meer in Zorgpad-voor-jonge-mensen-met-dementie Midden Brabant

Expertiseprofiel casemanager dementie sociaal werk zorg
De BPSW (BPSW is dé beroepsvereniging van maatschappelijk werkers, jeugd- en gezinsprofessionals en sociaal agogisch werkers) en het werkveld hebben samen het Expertiseprofiel casemanager dementie sociaal werk zorg ontwikkeld. Hierin staan de competenties voor de casemanager dementie sociaal werk zorg beschreven. Uitgangspunt van het profiel is dat casemanagement bij moet dragen aan de best mogelijke zorg, ondersteuning en begeleiding voor mensen met dementie en hun cliëntsysteem.

Casemanagers dementie sociaal werk zorg zijn opgeleid en toegerust voor de essentiële zorg die hierbij nodig is. Zij zijn bij uitstek in staat integrale en persoonsgerichte zorg te bieden, met oog voor de continuïteit van die zorg.

Dit nieuwe expertiseprofiel draagt bij aan nog betere kwaliteit van zorg voor mensen met dementie en hun naasten. Daarnaast versterkt het de professionalisering en positionering van de casemanager dementie, en specifiek die van casemanagers sociaal werk zorg.

Om de kwaliteit van zorg te borgen wordt een kwaliteitsregister voor casemanagers dementie sociaal werk zorg ingericht. Lees het expertiseprofiel Expertiseprofiel Casemanager dementie Sociaal Werk Zorg BPSW 2018
Meer info op https://www.bpsw.nl

DementieNet en lokale samenwerking
De meeste mensen met dementie worden thuis ondersteund door verschillende zorg- en hulpverleners.
Idealiter bestaat een lokaal netwerk (rondom de cliënt persoonsgericht) uit de huisarts, de wijkverpleegkundige of casemanager dementie, de welzijnswerker (vanuit sociaal wijkteam of WMO-team) en de mantelzorger met de persoon met dementie. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van lokale samenwerkingsverbanden zoals wijknetwerken voor kwetsbare ouderen, lokaal loket, zorgbalie e.d. Het lokaal netwerk stemt af wie bij de behandeling en ondersteuning wordt ingeschakeld en wie de regie voert.
Bent u een huisarts, wijkverpleegkundige, casemanager, welzijnswerker, ergotherapeut, specialist ouderengeneeskunde of praktijkondersteuner? Of bent u werkzaam binnen een andere eerstelijns discipline en heeft u te maken met mensen met dementie? Dan is DementieNet wellicht iets voor u! DementieNet is een innovatieproject in de eerstelijnszorg voor mensen met dementie. In dit project kunnen lokale netwerken van eerstelijns zorgprofessionals meedoen. Doelen van de lokale netwerken zijn het verbeteren van de dementiezorg rond hun gezamenlijke patiënten, het vergroten van de expertise over dementie én het verbinden van de diverse zorgprofessionals die bij de zorg betrokken zijn. Het projectteam DementieNet is de paraplu boven de lokale netwerken en faciliteert en ondersteunt acties voor kwaliteitsverbetering. Promovenda Anke Richters onderzocht het effect van lokale netwerken die het samenwerkingsmodel DementieNet hanteren. Uit haar onderzoek blijkt dat bij deze aan pak zorgverleners meer samenwerken en afstemmen. Daarnaast ging de kwaliteit van zorg omhoog namelijk meer zorgplannen en minder spoedsituaties.
Lees meer op https://www.dementienet.com

Rapportage Onderzoek naar het huidig gebruik, wachttijden en wachtlijsten Casemanagement Dementie 2018 HHM
Bureau HHM onderzocht de wachttijden en wachtlijsten voor Casemanagement Dementie in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Ook de redenen voor het bestaan van wachtlijsten en de redenen om geen gebruik te maken van CMD werden in kaart gebracht.
Het huidig gebruik CMD ten opzichte van het totaal aantal thuiswonende mensen met dementie is dat 62.000 mensen casemanagement dementie ontvangen. Dit staat gelijk aan circa 30% van het totaal aantal thuiswonende mensen (205.500) met dementie (met en zonder diagnose) en circa 70% van de thuiswonende mensen met de diagnose dementie die bekend zijn bij de huisarts (85.000).

Bij het onderzoek blijkt uit gegevens van het Netwerk Dementie Groningen dat er in de provincie Groningen geen wachtlijsten voor casemanagement dementie zijn . Daarom alle waardering voor de casemanagers dementie en wijkverpleegkundigen en de inzet van de zorgaanbieders om er voor te zorgen dan mensen met dementie tijdig en goed geholpen worden!

Lees meer in Rapportage Onderzoek naar het huidig gebruik, wachttijden en wachtlijsten Casemanagement Dementie 2018 HHM   met de factsheet met gegevens over de Provincie Groningen Factsheet Huidig gebruik en wachttijden en wachtlijsten Casemanagement Dementie 2018 in de Provincie Groningen en op https://www.hhm.nl